Shopping cart
Your cart empty!
Terms of use dolor sit amet consectetur, adipisicing elit. Recusandae provident ullam aperiam quo ad non corrupti sit vel quam repellat ipsa quod sed, repellendus adipisci, ducimus ea modi odio assumenda.
Lorem ipsum dolor sit amet consectetur adipisicing elit. Sequi, cum esse possimus officiis amet ea voluptatibus libero! Dolorum assumenda esse, deserunt ipsum ad iusto! Praesentium error nobis tenetur at, quis nostrum facere excepturi architecto totam.
Lorem ipsum dolor sit amet consectetur adipisicing elit. Inventore, soluta alias eaque modi ipsum sint iusto fugiat vero velit rerum.
Sequi, cum esse possimus officiis amet ea voluptatibus libero! Dolorum assumenda esse, deserunt ipsum ad iusto! Praesentium error nobis tenetur at, quis nostrum facere excepturi architecto totam.
Lorem ipsum dolor sit amet consectetur adipisicing elit. Inventore, soluta alias eaque modi ipsum sint iusto fugiat vero velit rerum.
Dolor sit amet consectetur adipisicing elit. Sequi, cum esse possimus officiis amet ea voluptatibus libero! Dolorum assumenda esse, deserunt ipsum ad iusto! Praesentium error nobis tenetur at, quis nostrum facere excepturi architecto totam.
Lorem ipsum dolor sit amet consectetur adipisicing elit. Inventore, soluta alias eaque modi ipsum sint iusto fugiat vero velit rerum.
Sit amet consectetur adipisicing elit. Sequi, cum esse possimus officiis amet ea voluptatibus libero! Dolorum assumenda esse, deserunt ipsum ad iusto! Praesentium error nobis tenetur at, quis nostrum facere excepturi architecto totam.
Lorem ipsum dolor sit amet consectetur adipisicing elit. Inventore, soluta alias eaque modi ipsum sint iusto fugiat vero velit rerum.
Do you agree to our terms? Sign up
मानविकी शब्द आपने सुना है? अगर सुना है, तो आप किस्मत वाले हैं। अंग्रेजों ने एक समय कई उद्योग लगाए। उनमें से एक बड़ा उद्योग था शिक्षा का। जहाँ लोगों को इतना ज्ञान दिया जाता कि लोग नौकर की नौकरी कर सके। उनका मूल उद्देश्य विवेक विकसित करना नहीं था। समय के साथ ये उद्योग फला फूला और इसने हमें आज तीन स्ट्रीम दिए साइंस, कॉमर्स और आर्ट्स। साइंस और कॉमर्स तो बाजारवाद के स्तंभ पर खड़ा रहा पर आर्ट्स जिसे 'मानविकी' या 'कला' कहते है। यह विषय आज विलुप्त होने के कगार पर है। इसपर न ध्यान दिया जाता है और न ही जरूरी समझा जाता है। इसे केवल यूपीएससी नामक परीक्षा ने बचाए रखा है। वरना ये तो कब का गुजर गया होता। आर्ट्स ऐसा विषय है जहाँ आपका जाना खतरे की निशानी है। यहाँ आपको समाज के ताने (आर्ट्स लिया है? आर्ट्स क्यों? कुछ नहीं किया बस बीए लिए बैठा है?) सुनने को मिल जाएंगे। समाज का निर्माण करने वाले विषय को खुद का अस्तित्व बचना मुश्किल हो गया। इस विषय ने आज तक प्लेसमेंट का नाम नहीं सुना। बुद्धिजीवियों का मानना है कि विषय आर्ट्स है तो प्लेसमेंट तो उसकी कला पर निर्भर करता है। इस विषय में बड़ी जिल्लत है भई। अगर आप इसमें हारे तो पूरी जिम्मेदारी आपकी। लेकिन इस विषय को कई पागल ने लिया और बिना प्लेसमेंट के निभाया। और वो कहलाये कलाकार। ये कहानी कलाकारों की आर्ट्स वालों की है।
आर्ट्स फैकल्टी की कहानी उन्हीं किरदारों की देन है। जिन्हें हम सालों से जानते है। जब हम बच्चे होते है तो हमारे अंदर गजब का जोश रहता है। बैठे बैठे ही कह देते है कि अगर हम नेता बने तो बिजली, पानी, भ्रष्टाचार की समस्या से मुक्त कर देंगें। ये करेंगें वो बनेंगें। फिर हम बड़े होते है। और हमारे अंदर का भूत उतर जाता है। हम इसी दुनिया के गुलाम बन जाते है। जहाँ रास्ते मंजिल कोई दूसरा तय करता है। बस आपको बेवकूफ बनाया जाता है कि जो कुछ आप कर रहें है वो आपकी पसंद है। लेकिन ये पसंद कभी आपकी थी ही नहीं। वह तो आपको अब तक नहीं पता। बचपन की गहराईयों में कभी झाँक कर देखिएगा तो आपको आपकी मंजिल मिल जाएगी।
बस इतना ही। अब ये कहानी आपकी….
आशीष कुमार
9 जून 2021
Comments